Does the Iranian Armed Forces have the lowest crime rate in the world?
May 2, 2023
Is the United States an Importer of Iranian Nanotechnology Products?
May 2, 2023
ILNA news agency, citing the Stockholm International Peace Research Institute, claims: “Iran’s military budget has increased for the first time in four years in 2021, leading to its placement in the top 15 countries in the world with the highest military expenditure in the past 20 years.” According to the report, Iran has increased its military budget to $24.6 billion in 2021, which represents an approximately 11% increase compared to the previous year.
Investigations by “IranWire” indicate the following:
Iran’s military budget has consistently increased over the past four years, but in 1400 (2021/2022) it seems to have had a significant leap compared to three years ago. The expenditure budget of military institutions in Table 7 has increased from 697,256,602 million rials in 1399 (2020/2021) to 1,419,546,009 million rials in 1400 (2021/2022). However, if we look more closely at the budget law for 1399 (2020/2021), the government is obliged, according to Clause 4 of this law, to spend two billion euros (the average euro exchange rate in 1399 was 29,300 tomans) from the National Development Fund to strengthen the country’s defense infrastructure. Therefore, if we add this euro budget to the total military budget, Iran’s military budget in 1399 and 1400 is nearly the same with a slight increase in 1400. This increase is much less than the claimed 11% in the report by the Stockholm International Peace Research Institute. It is unclear how the Stockholm International Peace Research Institute calculated Iran’s military budget in dollars. Therefore, we cannot provide an opinion on the $24.6 billion military budget mentioned in the report by this institute, which led to Iran’s entry into the top 15 countries in the world with the highest military expenditure.
What is mentioned in this report and the report by the Stockholm International Peace Research Institute relates to the transparent part of Iran’s military budget, which is included in the annual budget law. Information about the non-transparent budget of Iran’s military sector, which is funded by the budget of institutions under the supervision of Iran’s Supreme Leader and the significant revenues of economic enterprises affiliated with military institutions, is not available.
Therefore, “IranWire” considers the claim made by the Stockholm International Peace Research Institute, that Iran’s military budget increased for the first time in four years in 2021 and resulted in its placement in the top 15 countries in the world with the highest military expenditure in the past 20 years, as “unverifiable or unproven.”
For more information on the methodology of fact-checking at IranWire, click here.
آیا نیروهای مسلح ایران با افزایش بودجه در ردیف ۱۵ کشور اول دنیا قرار گرفته است؟
خبرگزاری «ایلنا» طی گزارشی در روز پنجم اردیبهشت ۱۴۰۱ به نقل از «موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم» مدعی شد: «بودجه نظامی ایران برای اولین بار پس از چهار سال، در سال ۲۰۲۱ میلادی افزایش یافته و منجر به این شده است تا برای نخستین بار در ۲۰ سال گذشته در لیست ۱۵ کشور اول دنیا با بیشترین هزینه‌کرد نظامی قرار گیرد.» در این گزارش آمده، ایران بودجه نظامی خود را در سال ۲۰۲۱ میلادی به ۲۴.۶ میلیارد دلار افزایش داده که چیزی در حدود ۱۱ درصد افزایش داشته است.
به نوشته خبرگزاری ایلنا، این موسسه سال گذشته با انتشار گزارشی اعلام کرده بود که هزینه‌های نظامی ایران در راستای روند کاهشی هزینه‌ها در این کشور از سال ۲۰۱۸ میلادی و هم‌زمان با افزایش تحریم‌های هسته‌ای علیه تهران، با کاهش سه درصدی، به ۱۵.۸ میلیارد دلار رسیده‌اند. هم‌چنین مابین سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ میلادی، هزینه‌های نظامی ایران تا ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده بودند.
آیا بودجه نظامی ایران در سال ۱۴۰۰ پس از چهار سال افزایش یافته است؟ رتبه ایران در میان کشورهای جهان با بیشترین بودجه نظامی چند است؟ «ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ دهد.
بودجه نظامی ایران بین سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰
بودجه نظامی ایران در قانون بودجه سنواتی، ذیل سرفصل «امور دفاعی و امنیتی»، شامل «فصل دفاع»، «فصل حفظ نظم و امنیت عمومی» و «فصل تحقیق و توسعه در امور دفاعی و امنیتی» گنجانده می‌شود. کل بودجه این فصل در قانون بودجه سال ۱۳۹۷، معادل ۶۲۹.۸۶۷.۳۳۲ میلیون ریال در نظر گفته شده بود که به نسبت بودجه مصوب سال ۱۳۹۶، معادل ۱۵۸.۴۷۳.۵۸۹ میلیون ریال افزایش داشت.
نگاهی به بودجه فصل امور دفاعی و امنیتی در چهار سال گذشته نشان می‌دهد که سرجمع بودجه این فصل همواره رو به افزایش بوده است. البته اختلافی در اعداد منتشر شده وجود دارد؛ برای مثال، در قانون بودجه سال ۱۳۹۸، بودجه مصوب امور دفاعی امنیتی برابر با ۵۲۳.۹۶۰.۲۳۱ میلیون ریال اعلام شده، حال آن که در قانون بودجه سال ۱۳۹۹، در جدول شماره ۶ و در سرجمع بودجه مصوب سال ۱۳۹۸ امور دفاعی و امنیتی، عدد ۷۰۹.۵۲۶.۷۱۹ میلیون ریال قید شده بود که نشان می‌دهد دولت در سال ۱۳۹۸ و در جریان تخصیص بودجه، تغییراتی در بودجه سرفصل امور دفاعی و امنیتی داده است؛ تغییراتی که افزایش بودجه نظامی را در پی داشته‌اند. لذا چندان شفاف نیست که بودجه فصل امور دفاعی و امنیتی در این سال‌ها چه‌قدر بوده است.
با این وجود، در جدول زیر با بررسی قانون بودجه سنواتی و اعداد مندرج در آن تحت عنوان «برآورد بودجه» (آن‌چه در قانون بودجه سالیانه قید می‌شود)، «بودجه مصوب» (بودجه‌ای که در طول فصول هزینه توسط دولت مصوب می‌شود) و «بودجه عملکرد» که در واقع بودجه تخصیص یافته به یک نهاد است، قید شده است:
| ۱۴۰۰ | ۱۳۹۹ | ۱۳۹۸ | ۱۳۹۷ | بودجه فصل امور دفاعی و امنیتی |
| ۲.۱۰۹.۱۶۶.۵۳۳ | ۷۰۵.۴۲۴.۹۰۰ | ۵۲۳.۹۶۰.۲۳۱ | ۶۲۹.۸۶۷.۳۳۲* | بودجه مصوب در دولت طی فصول هزینه |
| ۱.۸۵۲.۰۶۱.۹۹۳ | ۱.۰۹۰.۴۲۸.۶۸۱ | ۷۰۹.۵۲۶.۲۳۱ | ۶۱۸.۰۱۷.۲۰۳ | برآورد بودجه |
| * | ۷۴۱.۴۵۶.۹۶۷ | ۵۳۸.۲۵۸.۸۳۶ | ۵۰۵.۹۹۷.۴۰۰ | عملکرد یا بودجه تخصیص یافته |
*ارقام به میلیون ریال است.
*بودجه تخصیص یافته یا عملکرد بودجه امور دفاعی و امنیتی سال ۱۴۰۰ در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ مشخص خواهد شد.
همان‌طور که در جدول بالا روشن است، بودجه امور دفاعی و امنیتی (بودجه تخصیص یافته یا عملکرد بودجه) هر سال رو به افزایش بوده و هیچ سالی کاهش نیافته است. حتی در سال ۱۳۹۸ که برآورد بودجه دفاعی و امنیتی به نسبت سال ۱۳۹۷ کاهش داشته، دولت در فصول هزینه، این بودجه را افزایش داده ولی باز در تخصیص بودجه، مبلغ کمتری به نسبت سال ۱۳۹۷ پرداخت کرده است. بنابراین، روند کلی بودجه امور دفاعی و امنیتی در سال‌های اخیر رو به رشد بوده و هر سال این بودجه افزایش یافته، منتهی در سال ۱۴۰۰ امور دفاعی و امنیتی با جهش بودجه‌ای مواجه بوده است.
جدول زیر، ریز بودجه مستقل نهادهای نظامی بین سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ را نشان می‌دهد. در این جدول، میزان رشد یا کاهش هر بخش از نهادهای نظامی طی چهار سال گذشته به روشنی قابل دریافت است:
| ۱۴۰۰ | ۱۳۹۹ | ۱۳۹۸ | ۱۳۹۷ | نهادهای صاحب ردیف بودجه |
| ۴۹.۱۰۵.۳۰۰ | ۲۷.۲۸۴.۷۱۶ | ۳۵.۹۷۱.۷۰۴ | ۷۲.۳۱۳.۳۵۵ | وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح |
| ۱.۴۵۱.۷۰۰ | ۱۸۶.۵۵۲ | ۱۵۱.۳۹۴ | ۱۱۸.۱۰۰ | سازمان حفاظت اطلاعات وزارت دفاع |
| ۱.۳۱۱.۲۰۰ | ۴۹۰.۱۰۹ | ۹۸۶.۰۲۲ | ۹۰۱.۱۴۴ | موسسه تحقیقات دفاعی |
| ۲.۷۲۵.۰۰۰ | ۱.۴۸۶.۴۰۷ | ۹۸۸.۰۰۰ | ۸۲۰.۶۸۱ | دانشگاه صنعتی مالک اشتر |
| ۴۸۰.۲۲۰.۰۰۰ | ۳۴۴.۳۶۶.۰۰۰ | ۲۹۶.۲۰۰.۰۰۰ | ۲۳۲.۵۱۴.۰۰۰ | سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح |
| ۴۹۶.۵۰۰ | ۱۰۶.۹۶۶ | ۱۴۱.۱۶۲ | ۱۲۸.۳۵۲ | عقیدتی-سیاسی وزارت دفاع و سازمان‌های وابسته |
| ۱.۹۱۷.۰۰۰ | ۲۶۷.۴۷۵ | ۵۰۵.۰۰۰ | ۵۷۸.۵۹۱ | سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح |
| ۲۳۶.۷۹۳.۰۰۰ | ۱۲۰.۱۴۰.۵۵۷ | ۱۰۲.۰۵۸.۳۹۰ | ۱۱۳.۱۵۰.۸۶۶ | ستاد مشترک ارتش |
| ۱.۰۰۲.۲۱۸ | ۴۲۴.۶۱۲ | ۵۰۱.۳۹۴ | ۴۵۳.۸۰۲ | سازمان عقیدتی سیاسی ارتش |
| ۲.۱۰۹.۷۳۵ | ۳۸۹.۷۳۵ | ۳۷۰.۰۰۰ | ۳۳۹.۰۳۵ | دانشگاه افسری ارتش |
| ۱.۰۰۳.۳۱۶ | ۷۶۲.۳۷۴ | ۲۸۷.۲۳۲ | ۲۶۲.۷۳۹ | سازمان حفاظت اطلاعات ارتش |
| ۷۷۰.۰۰۰ | ۱۵۲.۸۵۱ | ۱۳۱.۰۰۰ | ۱۲۱.۷۰۸ | دانشگاه علوم پزشکی ارتش |
| ۴۱۱.۸۱۰.۰۰۰ | ۱۸۳.۱۵۴.۲۰۲ | ۲۵۴.۷۱۸.۶۸۴ | ۳۰۲.۵۶۱.۹۷۱ | ستاد مشترک سپاه |
| ۶.۱۱۰.۰۰۰ | ۹۸۳.۹۸۲ | ۱.۲۷۰.۰۰۰ | ۱.۱۲۷.۵۱۵ | دانشگاه جامع امام حسین |
| ۳.۶۰۰.۰۰۰ | ۴۶۷.۱۲۰ | ۷۹۰.۰۰۰ | ۷۴۵.۷۴۴ | دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله |
| ۱.۳۰۵.۵۰۰ | ۳۴۸.۵۱۲ | ۵۴۴.۶۴۷ | ۴۹۴.۶۳۳ | سازمان حفاظت اطلاعات سپاه |
| ۴۴.۱۷۰.۰۰۰ | ۹.۲۳۶.۷۳۲ | ۱۳.۳۰۰.۰۰۰ | ۱۳.۱۰۴.۸۴۳ | سازمان بسیج |
| ۲.۰۵۱.۸۰۰ | ۶۸۹.۱۲۳ | ۱.۱۴۱.۳۹۴ | ۱.۰۲۱.۹۸۵ | نمایندگی ولی فقیه در سپاه |
| ۳.۳۰۰.۰۰۰ | ۴۷۶.۱۲۰ | ۵۴۰.۰۰۰ | ۵۰۰.۴۲۰ | دانشگاه افسری امام حسین |
| ۵۷۰.۰۰۰ | ۰.۰۰ | ۲۹۰.۰۰۰ | ۲۶۴.۶۵۰ | بسیج سازندگی |
| ۴.۲۹۰.۰۰۰ | ۲.۴۸۷.۵۹۳ | ۴.۶۲۷.۱۹۰ |
۲۹.۰۳۵.۲۱۹ |
ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح |
| ۱.۰۳۸.۲۰۰ | ۲۰۱.۷۳۲ | ۱۹۶.۰۰۰ |
۱۷۰.۷۸۱ |
دانشگاه عالی دفاع ملی |
| ۲.۵۲۵.۰۰۰ | ۱.۰۵۵.۰۰۰ | ۷۱۴.۰۰۰ |
۷۰۲.۶۸۵ |
بنیاد حفظ ارزش‌های دفاع مقدس |
| ۱۵۹.۸۷۰.۰۸۳ | ۲.۰۹۸.۱۳۲ | ۳.۳۵۸.۰۰۰ |
۲.۷۹۰.۰۰۰ |
قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا |
| ۱.۴۱۹.۵۴۶.۰۰۹ | ۶۹۷.۲۵۶.۶۰۲ | ۷۱۹.۷۸۱.۲۱۳ |
۷۷۴.۲۲۲.۸۱۹ |
جمع کل |
*ارقام به میلیون ریال است.
برداشت از صندوق توسعه ملی برای امور نظامی
همان‌گونه که در جدول بالا روشن است، اختلاف بودجه دفاعی و امنیتی در سال ۱۳۹۸ به نسبت سال ۱۳۹۷ زیاد نیست. در سال ۱۳۹۸ کلا ۵۴.۴۴۱.۶۰۶ میلیون ریال بودجه دفاعی کاهش یافته بود. این کاهش اگرچه به نظر در سال ۱۳۹۹ بیش از سال ۱۳۹۸ به نسبت سال ۱۳۹۷ اتفاق افتاده ولی نگاه دقیق‌تر به قانون بودجه سال ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که دولت برای جبران کاهش بودجه نظامی، برداشت از صندوق توسعه ملی را جایگزین کرده بود تا این کاهش جبران شود.
براساس ردیف۴ بند «ه» تبصره ۴ قانون بودجه سال ۱۳۹۹، دولت اختیار یافته بود تا برای تقویت بنیه دفاعی، مبلغ دو هزار میلیون یورو، معادل دو میلیارد یورو از صندوق ذخیره ارزی برداشته و در اختیار نهادهای نظامی قرار دهد. این برداشت به تایید رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز رسیده بود. برداشت از صندوق توسعه ملی تنها با مجوز مقام رهبری ممکن است.
این بودجه اگر به سرجمع بودجه نظامی سال ۱۳۹۹ افزوده شود، روشن می‌شود که بودجه نظامی ایران در سال ۱۳۹۹ به نسبت سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۷ کاهش نداشته بلکه افزایش یافته بود.
افزایش بودجه نظامی با در نظر گرفتن نرخ تورم
محاسبه بودجه نظامی ایران بدون توجه به نرخ تورم می‌تواند نتایج گمراه کننده‌ای در پی داشته باشد. همان‌طور که در جدول بالا مشخص است، بودجه نظامی ایران در سال‌های ۱۳۹۷، ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ تقریبا نزدیک به هم است ولی به یک‌باره در سال ۱۴۰۰ جهش دو برابری را نشان می‌دهد. این جهش می‌تواند با در نظر گرفتن نرخ تورم چندان بزرگ به نظر نرسد. چرا که براساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم در مهر ۱۳۹۷ معادل ۱۳.۴ بوده است ولی این نرخ در مهر ۱۳۹۸ به ۴۲ درصد و در مهر ۱۳۹۹ به ۲۷ درصد می‌رسد.
در فروردین ۱۴۰۰، نرخ تورم به ۳۸.۹ درصد رسید. نمودار زیر نشان می‌دهد که در چهار سال گذشته، نرخ تورم با چه جهشی همراه بوده است:
گزارش «موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم» و رتبه ایران از منظر هزینه‌کرد در حوزه نظامی
موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم طی گزارشی از بودجه نهادهای نظامی کشورهای دنیا که در سال ۲۰۲۲ منتشر کرده، بودجه نظامی ایران را در سال ۲۰۲۱ (۱۴۰۰) معادل ۲۴.۶ میلیارد دلار برآورد کرده و آن را معادل ۱.۲ درصد بودجه نظامی کشورهای دنیا دانسته است. این موسسه ایران را در رتبه ۱۴ جهان از منظر بیشترین هزینه‌کرد در حوزه نظامی معرفی کرده است:
البته روشن نیست مبنای تبدیل بودجه نظامی ایران مندرج در قانون بودجه سالانه به دلار چه بوده و چه‌گونه این موسسه به رقم ۲۴.۶ میلیارد دلار رسیده است. ولی آن‌چه روشن است، این که جمهوری اسلامی ایران در چند سال اخیر به رغم کم سابقه بودن بحران‌های اقتصادی آن، بر بودجه نظامی افزوده و از تزریق درآمدهای ملی به جیب نهادهای نظامی دریغ نکرده است.
از سوی دیگر، آن‌چه در این گزارش و گزارش موسسه بین‌المللی صلح استکهلم آمده، بخش شفاف بودجه نظامی ایران است که در قانون بودجه سنواتی درج شده است. نه «ایران‌وایر» و نه موسسه بین‌المللی صلح استکهلم به اطلاعات مربوط به بخش غیرشفاف بودجه نظامی ایران دسترسی ندارند.
در متن انگلیسی گزارش موسسه بین‌المللی صلح استکهلم قید شده که منبع آن، گزارش‌های رسمی دولت‌ها و قوانین بودجه آن‌ها است. این که چه بخشی از درآمد دستگاه‌های زیر نظر رهبری و بنگاه‌های اقتصادی نیروهای مسلح خرج امور نظامی می‌شود، بر کسی خارج از هسته مرکزی قدرت در ایران آشکار نیست.
جمع‌بندی
خبرگزاری ایلنا به نقل از موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم مدعی است: «بودجه نظامی ایران برای اولین بار پس از چهار سال، در سال ۲۰۲۱ میلادی افزایش یافته و منجر به این شده است تا برای نخستین بار در ۲۰ سال گذشته در لیست ۱۵ کشور اول دنیا با بیشترین هزینه‌کرد نظامی قرار گیرد.» در این گزارش آمده ایران بودجه نظامی خود را در سال ۲۰۲۱ میلادی به ۲۴.۶ میلیارد دلار افزایش داده که در مقایسه با سال قبل، چیزی در حدود ۱۱ درصد افزایش داشته است.
بررسی‌های «ایران‌وایر» نشان می‌دهند که:
بودجه نظامی ایران در چهار سال اخیر همواره افزایشی بوده ولی در سال ۱۴۰۰ به نسبت سه سال قبل به نظر یک جهش قابل توجه داشته است. چرا که بودجه‌های هزینه‌ای نهادهای نظامی در جدول شماره ۷ از ۶۹۷.۲۵۶.۶۰۲ میلیون ریال در سال ۱۳۹۹، به ۱.۴۱۹.۵۴۶.۰۰۹ میلیون ریال در سال ۱۴۰۰ افزایش یافته‌اند. ولی اگر دقیق‌تر به قانون بودجه سال ۱۳۹۹ نگاه کنیم، دولت در تبصره۴ این قانون، مکلف به هزینه‌کرد دو میلیارد یورو (میانگین قیمت یورو در سال ۱۳۹۹ برابر با ۲۹ هزار و ۳۰۰ تومان بوده است) از صندوق توسعه ملی برای تقویت بنیه دفاعی کشور شده است. لذا اگر این بودجه یورویی را به سرجمع بودجه نظامی اضافه کنیم، تقریبا بودجه نظامی ایران در دو سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ نزدیک به هم با کمی افزایش در سال ۱۴۰۰ است. این افزایش بسیار کمتر از ۱۱ درصد ادعایی در گزارش موسسه بین‌المللی صلح استکهلم است.مبنای محاسبه دلاری بودجه نظامی ایران توسط موسسه بین‌المللی صلح استکهلم روشن نیست. لذا ما نمی‌توانیم در خصوص بودجه ۲۴.۶ میلیارد دلاری امور نظامی ایران در سال ۱۴۰۰ مندرج در گزارش این موسسه که منجر به ورود ایران به لیست ۱۵ کشور اول جهان با بیشترین هزینه‌کرد در حوزه نظامی شده است، نظر دهیم.آن‌چه در این گزارش و گزارش موسسه بین‌المللی صلح استکهلم آمده، مربوط به بخش شفاف بودجه نظامی ایران است که در قانون بودجه سالیانه درج می‌شود. اطلاعاتی از بودجه غیرشفاف حوزه نظامی ایران که از محل بودجه نهادهای زیر نظر رهبر ایران و درآمدهای کلان بنگاه‌های اقتصادی وابسته به نهادی‌های نظامی تامین می‌شود، در دست نیست.
بنابراین، «ایران‌وایر» به ادعای موسسه بین‌المللی صلح استکهلم مبنی بر این که بودجه نظامی ایران برای اولین بار پس از چهار سال، در سال ۲۰۲۱ میلادی افزایش یافته و منجر به این شده است تا برای نخستین بار در ۲۰ سال گذشته در لیست ۱۵ کشور اول دنیا با بیشترین هزینه‌کرد نظامی قرار گیرد، نشان «غیر قابل رد یا اثبات» می‌دهد.
